Sabah sisli ve soğuk bir havada Akçakale Altınbaşak köyünden başlayan yürüyüşe otuz (30) doğasever katıldı.
Gece yağan yağmur nedeniyle oluşan çamur ve oluşan sis nedeniyle yürümek ve ana yapısı kalker, kireç taşı olan,kuzeyden başlayarak güneye doğru uzanan,Harran çöküntü ovasının batı yakasını oluşturan 700-800 m yüksekliğindeki Fatik dağ silsilesinin nispeten alçaldığı tepeleri aşmak grubu bir hayli zorladı. Yağışlar ve iklim şartları sonucu oluşan karstik oyuntu ve parçalar arasından yürüyüşe devam edildi.Yürüyüşe rehberlik yapan kulüp üyesi ve yöre sakini Mehmet Aslan sis nedeniyle yolu kaybetmemeye çalışırken günün ilerlemesiyle dağılan sis yön tesbitini de kolaylaştırdı.
Aşılan tepeler sonunda belli belirsiz taş yığınlarını görünce grup,hedefleri olan ”Cudi Harabeleri” denilen yere geldiğini anladı. Tarihi Şehir, Ana vadi Cudi’nin yan kollarından birinin vadisinde yer alıyordu.Yukarı Cudi diye isimlendiriliyor.Yamaçları daha yatık ve derin olmayan vadi yamaçlardan erozyonla gelen kırmızımsı toprakla dolu tarla görünümündeydi Ana vadiye doğru alcalarak devam eden dolgu Şehrin yapılarını örtmüş durumdaydı. Bunu gece yağan yağmur sonucu ortaya çıkan çok sayıda çukurlardan toprağın dibe doğru aktığını gördülklerinde anladılar.Yere ayağınızı vurduğunuzda meydana gelen titreşim yapıların varlığının diğer bir kanıtıydı.Vadinin iki ucunda görülen kalın duvar kalıntıları, geniş alana yayılmış şehri kayalık yamaçlardan da sarıyordu.Orta kesimlerde görülen devasa kratere benzeyen çukurlar define arayanların buralarda yaptıkları tahribatın kanıtlarıydı. Harabe halindeki şehrin karşı yamacındaki yapılar ve gözle uzaktan görülen kazılar dikkat çekiciydi. Yağmur sularının yüzeyde açtığı obruk benzeri çukurlar ve definecilerin kazdığı insan boyu topraklar, yıllarca süren birikimin sonucu toprağın altında kalan yapı ve eserlerin tahribini önlemişti. Büyük binalara ait duvar kalıntıları, kapı girişini andıran yapılar ve duvar yükseklikleri zaman içinde taşların düşmesi ile bir hayli kısalmıştı.
Kulüp yönetiminde yeralan tarih öğretmeni İbrahim Dülger alana yönelerek araştırmaya başladı. Açılan çukurlardan birinde bir bölümü kırılmış kitabe ve sütun başına rastlayınca yüzey araştırmalarını derinleştiren emekli öğretmen, çevredeki kalıntıları fotoğraflamaya başladı. Süryanice harfleri andıran kitabedeki yazılar aşınma nedeniyle bazı yerlerde belirsizdi. Kırık parçayı ana parçanın yerine koyan İbrahim Dülger bu parçanın da araştırılması için fotoğraflarını çekti.Yanı başında bulunan hatları belirgin sütun başı yosunluydu.Gruptaki deneyimli yürüyüşçülerden biri olan ve gezilen her bölge hakkında videolar çekerek “you tube” kanalında Şanlıurfa’nın tanıtılmasına katkı sağlayan öğretmen Halis Bozkurt ta İbrahim hocanın yanına geldi çevreyi görüntüleyip beraber video çekimi yaptılar.Ören yerindeki büyük kentin imarında kullanılan yapı taşlarının çıkarıldığı taş ocağı olmalıydı.O bölgede küçükbaş hayvanlarını otlatan çoban taş ocaklarının yerini tarif edince oraya doğru yöneldi.Bu arada grubun yanına gelen yöre sakini Ahmet te gruba eşlik etti ve aşağılarda vadinin derinlerinde bulunan taş ocakları ve mağaralara doğru hareket edildi.
Taşocağı gezilirken görülen manzara ürkütücüydü. Girisindeki duvarda hayat ağacı rolyeflerinin bulunduğu kaya mezarı defineciler tarafından kazılıp tahrip edilmişti Merdivenle de içine girilen , mağaranın kapıya bakan duvarındaki Arapça yazılar ; (Kendisine fotoğraf gönderilerek bilgi alınan Şanlıurfa yerel tarih araştırmacısı Selahattin Güler’in açıklamasına göre) Eyubbi dönemine ait yazı tarzı olup ,mağaranın bir dönem mescit olarak kullanıldığı yönündeydi. Süryaniceyi kendi çabalarıyla öğrenen ve Şanlıurfa’daki kitabelerin çevirisini yapıp kitap olarak yayınlayan,Selahattin Güler beyle fotoğrafları paylaşan İbrahim Dülger ,Selahattin beyin ,yazılanları çözmeye çalışacağını ifade etti.İbrahim beyin de buluntulardan yorumladığı gibi, Selahattin bey de harabelerin Roma -Bizans dönemine ait ,Dara ve Zerzevan’daki gibi garnizon,karakol şehri olabileceğini belirtti. Daha kuzeyde ki Koçviran köyünde benzeri amaçlı bir savunma karakolu gibi yapilar bulunmaktaydı Ana blok kayada kabartmalar vardı. Yerdeki blok taşlar mağaranın tavanının çöktüğünü gösteriyordu.Su ihtiyacının karşılanması için yapılan sarnıçlardan biri, Roma Dönemi sarnıç yapılarına benziyordu.Devasa sayılabilecek taş ocakları,Harran’daki Bazda mağaraları büyüklüğünde geniş ve üstü acıktı. Barınma amaçlı kullanıldığı belli olan kimi mağaralarda,Arapça harflerle Allah yazılı olması , buranın Araplar doneminde de kesme yapı taşı (nahit) elde etmek için kullanıldığının kanıtları gibiydi. Vadiyi gezen grup daha sonra sanayi bölgesinden geçerek ekim yapılan geniş tarlaların arasından akıp gitmekte olan dereye doğru yürürken Ahmet’in babası Naif bey grubu aşağıda karşıladı ve bölge hakkında bilgiler verdi.Çevrede birçok mağara ve ören yerlerinin olduğunu söyleyen duyarlı Naif bey , anıt zeytin ağacına gidilecek güzergaha kadar gruba eşlik etti.Naif bey buraların sahipsiz olduğunu, define arayıcılarının yapıları tahribat ettiklerini ve bu nedenle yetkililerin önlem almasını istedi.
Dereye doğru yönelirken etrafta rahatsız edici koku gittikçe artıyordu.Cudi deresinin bulunduğu vadiye inilince koku daha da dayanılmaz oldu. Kirli koyu griye yakın olan suyunun geçtiği çevre zehirlenmiş gibiydi.Organize sanayiden dökülen atıkları da taşıyan sular ilerde yapılmış bendin arkasında geniş bir göl olusturuyordu.Tabana sızan suların kuyuları ve yeraltı kaynaklarında kirlenmeye sebep olacağını söyleyince, yöre sakini Naif bey, suları içemediklerini,hayvanların ve bitkilerin zarar gördüğünü, susuz dönemlerde mecburen kuyu sularını içtiklerini ve hasta olduklarını soyledi.Yazin çevreye yayılan koku daha dayanılmaz hale geliyormuş. Deredeki taşlardan yararlanarak karşı tarafa geçen grup Zeytinli mahallesindeki Anıt Zeytin Ağacına doğru hızla hareket etti. Zirveleri aşınarak iyice yassılaşmış olan Fatik dağlarının tepeleri kolaylıkla aşılırken,uzaktan anıt zeytin ağacının yüksek dalları görüldü. Daha sık adımlarla anıt ağacın üzerinde olduğu kısmen yığma gibi görülen devasa tepenin eteklerine ulaşıldı.Zirveye ulaşıldığında bütün canlılığı ile karşımızda duran ulu zeytin ağacı herkesi büyüledi.Yilların zorluklarını aşıp günümüze kadar gelen bu verimli ağacın üzerinde yaşını ve tarihçesini belirten tescil belgesi maalesef yoktu.Bu eksikliğin bir an önce giderilmesi gereklidir. Anıt ağacın bulunduğu yerin yakınına kadar asfalt yolun gittiği Zeytinli köyü ve ağacın bulunduğu Göbekli tepesinin daha iyi düzenlenip turizm açısından çekici hale getirilmelidir.
Doğa yürüyüşüne katılanların değerlendirmelerine göre, biran önce Cudi Harabeleri denilen alanda ciddi araştırmalar yapılmalıdır. Yetkililerin ve üniversitenin ilgili bölümlerinin kaynak taraması ve kazı çalışması yaparak alanın tarihini açığa çıkarmalıdırlar.Harabelerle ilgili anlatılanlar yakıştırma ve söylentilerden ibaret olmamalıdır. Alanda tesbiti yaptılan ve şu an orada bulunan kitabe daha fazla tahrip olmadan oradan alınmalı müzeye konmalıdır.Alanda geçmişte kullanılmış çanak çömlek parçaları sütun başları vardır.Define arayanların yaptıkları tahripler önlenmelidir.Kalkınma ajansından sağlanacak destekle kazı yapılarak Şanlıurfamıza yeni bir turizm alanı kazandırılabilir.
Doğa yürüyüşü düzenleyen kulüp yönetimi adına açıklama yapan Candan Özen, doğa yürüyüşüyle gerçekleştirdiklerimiz bu yeni rotanın sonucunda , bölge hakkında yaptığımız genel değerlendirmelerimizin yetkililere ulaşmasını bekliyoruz ve yaptığımız bilgilendirmeyle de kamuoyunda Cudi Antik Kenti ve Anıt Zeytin Ağacı hakkında farkındalık yaratarak bölgeye yönelik duyarlılığı arttırmayı amaçlıyoruz,dedi.
kurulduğu 2009 yılından beri kulüp tüzüğünde yazdığı gibi bulunduğu yörenin doğa ,tarih ve turizm değerlerini yürüyerek keşfetme ve doğa yürüyüş rotaları oluşturma sorumluluğunu, araştırarak ve gerçekleştirerek göstermektedir.
Urfamıza kazandırdığımız yeni rotamız 8 Ocak 2023 Pazar günü otuz (30) doğaseverle yola çıkarak tamamladığımız Eyyübiye Altınbaşak mahallesindeki Yukarı Cudi ve Zeytinli yerleşimleri içinde yeralan Cudi Antik Kenti ve Anıt Zeytin Ağacı rotasıydı.
Yürüyüşümüze sisli bir havada başlayıp,güneşli bir havada Zeytinli mahallesi Anıt Zeytin Ağacı'na ulaşarak tamamladık.Toplam 12 km süren doğa yürüyüşüne katılan doğaseverler tatlı bir yorgunlukla doğanın farklı hava koşullarını yaşayarak ve doğa güzelliklerini görerek güzel bir etkinlik gerçekleştirdiler.
Fatik dağlarının bitim noktasının en üst kısmındaki Cudi antik kenti merkez ilçenin son sınırı ve Akçakale ilçesinin başlangıç noktasında, resmiyette Eyyubi’ye ilçesine bağlı Yukarıçaykuyu mahallesinde, ancak Altınbaşak mahallesi ve Akçakale ilçesine bağlı Yukarıçimpolat sınırına da çok yakın.
Şehir merkezine doğru uzanan Fatik dağları üzerinde eski yapıya ait birçok iz var. Define avcılarının bu sıradağlar üzerinde rahat bir şekilde define aramaları ve eserlere verdiği zararlar bölgenin kaderine terk edilmiş olmasının en büyük göstergesidir. İlgisizlikten kaderine terk edilmiş Zeytinli mahallesinde yer alan anıt zeytin ağacının etrafında da eski kalıntılara yapılara çokça rastlanılmaktadır. Bunlardan bir tanesi de ağacın güney tarafında bulunan mağaralar ve Sofik bölgesi. Bölge adeta turizm yerleşkesi.Şuanki turizm gözdelerimiz 12 Taştepeler gibi gözönünde değil ve araştırılmayı bekliyor. İlginç olan anıt zeytin ağacının yer aldığı köyün bölgede bilinen isminin de Göbekli olması.Bu ilginçlik sıradışı bir rastlantıya benziyor.
Bu kadar geniş alana yayılmış ve bölgeye hakim tepelerin üzerinde bulunan tarihi ve turistik alanlarının çevresinde üzülerek gözlemlediğimiz gerçekleri de sizlerle paylaşmak istiyoruz.
İlk saptamamız, bölgeye ulaşmak için yürüdüğümüz Cudi vadisinde bulunan kirli ve rahatsız edecek şekilde pis kokulu akarsu sanayi bölgesinden gelmekte ve çevreye olumsuz zararlar vermektedir.Yer yer gölet halinde geniş alana yayılmış su akıntısı, insanların yaşam kalitesine zarar verici duruma gelmiş. Sanayi bölgesinden gelen ve vadiden geçen akarsu siyah rengi ve pis kokusuyla çevresel kirliliğe yolaçmakta ve bölge insanını görüntü ve kokusuyla rahatsız ettiği gibi bölge sakinlerinin ve hayvanlarının hasta olmaları için ortam sağlamaktadır. Vadi boyunca yerleşim alanları mevcut ve rastlayıp görüştüğümüz bölge halkı da bu akarsuyun kokusundan ve kirliliğinden oldukça rahatsız.
İkinci saptamamız, takdir edileceği gibi Zeytinli mahallesi Anıt Zeytin Ağacı'na ulaşım için yollar asfaltlı ve yolda turizm yönlendirme işaret levhaları yapılmış.Ancak yaklaşık 1350 yıllık anıt ağaç olarak açıklanan, bölge sakinleri tarafından da daha yaşlı olduğu iddia edilen anıt zeytin ağacının çevresi taşlarla yükseltilerek çevrilmiş olmasına karşın koruma altına alındığı belirten ,ağaçlara asılan ve anıt ağaç olduğunu belgeleyen hiçbir bilgilendirme levhasının olmamasıdır.Ayrıca bu anıt ağacı ziyaret edenler istedikleri gibi ağaca yaklaşarak ,dalları arasına girip oturarak fotoğraf çekilmeleri vb. davranışların ağaca zarar verebileceğini belirten uyarıcı açıklamaların yapılmadan anıt ağacı öylece kendi haline bırakılmasıdır.
Urfadosk olarak tarihi yapıların kendi hallerine bırakılarak yokedilmesine fırsat sağlanmasına ve önlenebilir çevre kirliliğine duyarsız kalmak istemiyoruz. Yine Urfadosk olarak çevre sorunlarına dikkat çekip ,kaderine terk edilmiş yeni yerleri keşfederek,yürüyüş rotaları oluşturarak kadim şehrimize değer katmayı,tanıtmayı sorumluluğumuz olarak kabül edip,yetkilileri ve kamuoyunu kente sahip çıkmaya çağırıyoruz.
@valisalih_ayhan @zabeyazgul @mehmetkus@sanliurfaiktm
Bu doğa yürüyüşümüze katılan doğa dostlarına,bölgeyi tanıyan ve rehberlik yapan Mehmet Aslan'a ve yürüyüş organizesinde görev alan Urfadosk ailesine yönetim kurulu olarak teşekkür ederiz
