MEHMET BAYER - 04/05/2023 - HİBYA - ?anakkale'de gerek denizde gerekse karada kazanılan zaferlerde, T?rk askerinin yanı sıra Osmanlı ordusundaki Almanlar da rol aldı. Gelibolu Yarımadası'nda hayatını kaybeden bazı Alman askerlerinin naaşı daha sonra Tarabya'daki mezarlığa defnedildi.?
?anakkale Savaşları Enstit?s? Araştırmacısı G?ktuğ K???k?oban, HİBYA'ya yaptığı a?ıklamada, Osmanlı Devleti'nin Almanya'nın yanında savaşa dahil olmasıyla, İtilaf Devletleri'nin de ?anakkale Boğazı ?zerinden İstanbul'u ele ge?irmenin planlarını yaptığını s?yledi.
K???k?oban, 15 Ocak 1915 tarihinde Amiral Carden tarafından hazırlanan planının onaylanmasıyla harekete ge?en m?ttefik donanmanın ilk saldırı planını uygulamak adına 19 Şubat 1915'te ?anakkale Boğazı'nın ?nlerinde g?r?ld?ğ?n? anımsattı.
M?ttefik donanmanın ger?ekleştirdiği taarruzda, ''T?rk-Alman dostluğu''nun da ilk kayıplarını verdiğine işaret eden K???k?oban, şu bilgileri paylaştı:
''Deniz Teğmen Woermann ile bir Alman askeri bombardımanda hayatını kaybetmişti. 18 Mart 1915 tarihinde ger?ekleşen b?y?k muharebede ise Anadolu Hamidiye Tabyası'nda g?rev alan 4 Alman denizci ?lm?şt?. Bunun dışında aynı g?n 18 Alman askerinin daha hayatını kaybettiği ya da yaralandığı ?anakkale muharebelerinde g?rev alan Alman subayların hatıralarında ve Alman araştırmacı Klaus Wolf'un yaptığı ?alışmalarda karşımıza ?ıkmaktadır. Muharebeler boyunca T?rk askeri ile omuz omuza savaşan Alman askerlerinin kayıpları elbette T?rk kayıplarıyla karşılaştırılamayacak kadar azdır. ?Klaus Wolf'a g?re 1914 yılından harbin sonuna kadar Gelibolu'da ve İstanbul'da 534 Alman askeri hayatını kaybetmişti.?
Fakat bu aradaki rakamsal fark, savaşta hayatını kaybeden Alman askerlerinin naaşlarına ve defin işlemlerine g?sterilen saygıya yansımamıştır. Hayatını kaybeden Alman askerlerinin naaşları ?oğunlukla Kilya Tepe'de bulunan Bahriye Mezarlığı'na g?m?lm?şt?r. ?len askerlerin hemen g?m?lmesine ?zen g?sterilmiş olsa da Anafartalar muharebelerinde hayatını kaybeden bazı askerlerin cesetlerine ulaşılamamıştır. M?ttefik kuvvetlerin Gelibolu'dan tahliyesinden sonra bu Alman askerlerinin cesetleri ?ıkartılıp, Kilya Tepe'ye nakledilmiştir. Bunun dışında Deniz Teğmen Woermann ?rneğinde olduğu gibi bulundukları yere g?m?len Alman askerleri de mevcuttur. Kesin bir mezarlık sayısı olmasa da Kilya Tepe dışında Ağadere, Anadolu Hamidiye, Anafartalar, Sedd?lbahir b?lgesinde Alman askerlerinin g?m?ld?ğ? bilinmektedir.''?
?anakkale'de ?len Almanların Tarabya Asker Mezarlığı'na g?nderilmesi
G?ktuğ K???k?oban, g?n?m?zde hala varlığını koruyan Tarabya'daki Alman Sefareti'nin hikayesinin Osmanlı-Alman ilişkilerinin yoğunlaştığı, 2. Abd?lhamid d?neminin ilk yıllarıyla başladığını bildirdi.
Sultan 2. Abd?lhamid'in Tarabya'da bulunan 18 hektarlık araziyi 1879 yılında Kayzer 1. Wilhelm'e hediye ettiğini aktaran K???k?oban, ''İlk olarak 1887 yılında Alman b?y?kel?isinin yazlık rezidansı inşa edildikten sonra, 1916 yılında ?anakkale Savaşı'nda hayatını kaybeden Alman askerler i?in bir mezarlık yapılmasına karar verilmiştir. Ancak 1. D?nya Savaşı sona erdikten sonra Versay Anlaşması'nın 225. maddesine g?re Almanya'nın T?rkiye'deki Alman asker mezarlarının bakımına devam etmeye yetkili olmasına rağmen, Tarabya'daki mezarlık ?alışmaları durdurulmuştur.'' dedi.
K???k?oban, 1924-1932 yıllarında arasında Almanya B?y?kel?isi olarak g?rev yapan Rudolf Nadoly zamanında Tarabya'daki mezarlıkla ilgili ?alışmaların yeniden başladığını s?yledi.
Bu d?nemde, mezarlığın bakımına ?zen g?sterildiğini, bug?n hala varlığını koruyan, Heykeltıraş Kolbe'nin yaptığı r?lyefin mezarlığa yerleştirildiğini belirten K???k?oban, ''D?zenlemelere ve yeniliklere rağmen bu d?nem i?erisinde hi?bir askerin mezarı İstanbul'a nakledilmemiştir. 1936 yılında ?anakkale'deki Anadolu Hamidiye Mezarlığı'nda bulunan Alman askerlerine ait mezarların Tarabya'ya g?nderilmesi kararı verilmiştir. Bu nakil işleminin yapılmasındaki ilk sebep, Anadolu Hamidiye Mezarlığı'nın bakımsız ve harap halde olmasıydı. Diğeriyse ?anakkale Boğazı'nda yapılacak savunma ama?lı d?zenlemenin, mezarlık sahasını tehlikeye sokacağı d?ş?ncesiydi.'' diye konuştu.
K???k?oban, temmuz ayında alınan bu karar sonrasında hazırlıkların hemen başlamış olsa da Alman mezarlarının bir araya getirilmesi fikrinin ilk olarak 1916 yılında Alman gazeteci Paul Schweder tarafından ortaya atıldığını ifade ederek, ş?yle devam etti:
''30 ve 31 Ekim 1936 tarihlerinde ?anakkale'deki naaşlar g?m?ld?kleri yerden ?ıkartılmış ve 1 Kasım 1936 tarihinde Şirketi Hayriye'nin 71 numaralı Uğur Vapuru ile Tarabya'ya taşınmıştır. 52 Alman askerinin nakledildiği belirtilse de bu sayı sembolik olarak s?ylenmiş, fiilen sadece 4 askerin kemikleri getirilmiştir. Bug?n, Tarabya'da bulunan Alman Askeri Mezarlığı'nda 1 ve 2. D?nya Savaşı'nda ?len 697 Alman askeri yatmaktadır. Mezarlıkta, Osmanlı Ordusu'nun Kurmay Başkan Yardımcılığı ve 6. Ordu Komutanlığı g?revini yapmış Mareşal Colmar Freihher von der Goltz Paşa'nın mezarı yer almaktadır. Mezarlıkta ayrıca 2 Ağustos 1914'te Alman Sefaretinde, Almanya'yı temsilen T?rk-Alman anlaşmasını imzalayan Alman B?y?kel?i Hans Freiherr von Wangenheim'in de mezarı bulunmaktadır.''
Sultan 2. Abd?lhamid'in 1879 yılında Alman Kayzer 1. Wilhelm'e hediye ettiği 18 hektarlık arazinin Osmanlı Devleti ile Alman İmparatorluğu ve T?rkiye Cumhuriyeti ile Nazi Almanyası'nın ikili ilişkilerinin merkezi haline geldiğini dile getiren K???k?oban, burada inşa edilen ve g?n?m?zde hala ?nemini koruyan el?ilik binasının, tarih boyunca T?rk-Alman siyasetinin en ?nemli tanığı olduğunu, bunun dışında başta ?anakkale cephesi olmak ?zere 1. D?nya Savaşı'nın her cephesinde T?rklerle beraber m?cadele eden Alman askerleri ve d?nemin Osmanlı-Alman siyasi ilişiklerine etki eden ?nemli şahsiyetlerin mezarlarının yer aldığı arazinin sadece bug?n değil, gelecekte de ge?mişin izini her daim taşımaya devam edeceğini s?zlerine ekledi.
Hibya Haber Ajansı
?
