T?rkiye İş Bankası ve Orta Doğu Teknik ?niversitesi’nin (ODT?) denizlerimizdeki kirliliğin ?nlenmesi ve ekosistemin s?rd?r?lebilirliği i?in?“D?nya bizim gelecek bizim” diyerek?hayata ge?irdiği iş birliği deniz ?alışmalarına katkı sunmaya devam ediyor. ?lkemizde ilk kez kullanılan ve bilimsel ?alışmalara destek olmak ?zere ODT? b?nyesindeki Deniz Bilimleri Enstit?s?’ne teslim edilen “Deniz K?şifi” adlı insansız su altı plan?r? glider cihazı, Marmara’nın ardından T?rkiye-KKTC arasındaki b?lgede araştırma yapmak ?zere suya indi.?
“Deniz K?şifi”, s?z konusu alanda ODT?’ye bağlı Deniz Ekosistem ve İklim Araştırmaları Merkezi’nin (DEKOSİM) mevsimsel olarak yılda 4 kez ger?ekleştirdiği seferlere katılacak. Aynı zamanda derin denizlerde daha kapsamlı bir şekilde ?l??m yaparak bilime ışık tutacak veriler toplayacak. ?
Akdeniz’de 20 g?nl?k keşif
T?rkiye'de daha ?nce hi? yapılmamış en ayrıntılı ve y?ksek ??z?n?rl?kl? ?l??m ?alışmasını ger?ekleştirecek olan "Deniz K?şifi", Akdeniz'de yaklaşık 20 g?n boyunca kalacak.
Bu deniz ?alışmasında, Doğu Akdeniz’de ilkbahar sonu ve yaz başında d?zenli olarak ger?ekleşen iki doğa olayının daha iyi anlaşılması ama?lanıyor. Doğu Akdeniz suyunda ısının artmasıyla birlikte alt ve ?st su tabakalardaki sıcaklık farkı, denizlerdeki ?retim ve dolaşımı etkileyen bir tabakalaşma başlatıyor. Alt ve ?st tabakalardaki su sıcaklıklarının ve yoğunluklarının birbiriyle yakınlaşmasıyla ger?ekleşen kış karışımı sayesinde, normalde besin tuzları derin sulardan y?zeye taşınıyor. Ancak bu tabakalaşma oksijen kaynağı, mikroskobik bitkisel organizmalar olan fitoplanktonun ?oğalması i?in gereken besin tuzlarının y?zeye taşınmasına engel oluyor. T?m Akdeniz i?in ?nemli olan Levanten ara tabaka suyu da bu d?nemde oluşuyor. Kısa s?reli deniz seferleri, bu iki olayın a?ıklanması i?in yeterli olmuyor. Son teknolojilerle donatılan Deniz K?şifi’nin uzun s?re aralıksız ?alışma yapabilme kapasitesi sayesinde daha detaylı bilgilerin elde edilmesi ?ng?r?l?yor.
“Deniz K?şifi”, iklim değişikliğinin denizlerdeki olumsuz etkileri başta olmak ?zere y?ksek veri ihtiyacı duyulan sorunların tespiti, takibi, ??z?m ?nerileri geliştirilmesi ve gerekli tedbirlerin alınabilmesi i?in veri topluyor. Bu veriler, Marmara’da yaşanan m?silaj gibi felaketlerin ve kirliliğin ?nlenmesinin yanı sıra?denizlerimizdeki ekosistemin s?rd?r?lebilirliğine y?nelik bilimsel ?alışmalara katkı sunması a?ısından da b?y?k ?nem taşıyor.?
İş Bankası ve ODT?’n?n Deniz Kaşifi ile ilgili ?alışmaları, herkesin hassasiyet g?stermesi ve katkıda bulunması gereken temiz bir d?nya, temiz bir ?evre hedefi i?in ?niversite - ?zel sekt?r iş birliğine somut bir ?rnek teşkil ediyor. Y?r?t?len iş birliği kapsamında, ?? tarafı denizlerle ?evrili olan ?lkemizde deniz kirliliği konusundaki bilimsel ve akademik ?alışmaların hem daha verimli hem de daha b?y?k ?l?ekli yapılabilmesi hedefleniyor. Buna ek olarak, y?r?t?len ?alışmanın orta ve uzun vadede yaşamın, gezegenimizdeki biyolojik ?eşitliliğin ve ekosistemin ?nemli bir kaynağı olan denizlerin korunması, kirliliğin ?n?ne ge?ilmesi konusunda toplumu bilin?lendirme, deniz ve iklim okuryazarlığını artırma y?n?nde de genişletilmesi ?ng?r?l?yor. ?
1.000 metre derinliğe inebilen cihaz, d?nyadaki benzerlerinden ayrılıyor ?
Deniz altında gemiden bağımsız olarak belirlenen bir rotada 100 g?ne kadar s?rekli ?l??m yapabilen cihaz, y?zeyden 1.000 metre derinliğe kadar inip ?ıkarak ilerliyor.?
Her salınımın sonunda y?zeye ?ıktığında topladığı verileri uydu sistemi ?zerinden bilim insanlarına aktarabilen bu cihazın ?zerinde denizlerdeki sıcaklık, tuzluluk, oksijen, klorofil, bulanıklık gibi su kolonunun ?zelliklerini ?l?ebilen ?ok ?eşitli sens?rler bulunuyor. Her t?rl? hava ve deniz koşulunda oşinografik ?l??mler i?in kullanılabilen glider cihazı, ?zerinde taşıdığı ger?ek zamanlı azot ?l?ebilen sens?r?yle d?nyadaki benzerlerinden ayrılıyor. S?z konusu sens?r, şu anda denizlerde besin tuzu ?l??m? yapabilen en son teknolojiyi i?eriyor. ?
Marmara’da ?nemli bulgulara rastlandı
İlk araştırma keşfini 12-16 Ocak 2023 tarihleri arasında Marmara’da yapan cihaz, bu keşifte İstanbul Boğazı’ndan Marmara'ya giren akıntının yarattığı değişiklikler ve doğu batı y?n?ndeki oksijen dağılımı dahil su kolundaki değişimleri inceledi. Keşifte, Boğaz akıntısının 24 saat i?inde g?c?ne g?re ?st ve alt suyu karıştırarak ?st suda sıcaklık ve tuzluluk değişimlerine neden olduğu g?zlemlendi. Daha ?nce modellerle tahmin edilen ve uydudan sinyali g?r?len bu durum, ilk kez ger?ek zamanlı ve yerinde ?l??mlerle detaylı bir şekilde ortaya konuldu. Bu değişiklikler, zaman i?erisinde t?r ?eşitliliğinin azalması, besin bulmada zorluk ve deniz canlılarının g?? etmesi gibi pek ?ok soruna neden olabilir.
Doğu-batı ekseninde uzanan kesitte ise ?l??mlerin kış aylarında ger?ekleştirilmesine ve oksijen ??z?n?rl?ğ?n?n y?ksek olmasına rağmen batıdan doğuya gittik?e alt tabakadaki oksijenin ?ok hızlı azaldığı g?r?ld?. Kesitin ?zellikle batı kısmında kalan b?l?m?nde d?ng?sel akıntılarla (girdaplar) g?ney baseni alt suyuna ciddi bir taze su eklendiği anlaşıldı. Bu durum, Marmara dip suyunun kirlilik, iklim değişikliği gibi dış baskılara karşı direncini artırıyor. Ancak yazın başlamasıyla bu durumun ortadan kalktığı da biliniyor.
?
