MS’in t?m d?nyada ?oğunluğu gen? ve ?retken yaşta 2.5 milyon insanı ilgilendiren bir sorun olduğunu vurgulayan N?roloji Uzmanı Prof. Dr. Rana Karabudak, genetiğin etkili olduğu bu hastalıkta T?rkiye’nin diğer Akdeniz ?lkeleri gibi orta risk b?lgesinde yer aldığını ifade etti.

“Genetik yatkınlığı y?ksek olanlarda viral y?klenme ?nem kazanıyor”

MS’in ortaya ?ıkmasıyla ilgili ?zerinde durulan g?r?şlerle ilgili bilgi veren Yeditepe ?niversitesi Koşuyolu Hastanesi N?roloji uzmanı Prof. Dr. Rana Karabudak, “Hastalığa?yakalanma riski i?in genetik olarak yatkın kişilerde ?ocukluk ve ergenlik ?ağının ge?irildiği b?lgenin ve o d?nemde karşılaşılan “viral y?klenme” nin ?zerinde durulmaktadır” diye konuştu.?“Viral y?klenme derken ?zellikle ?ocukluk ?ağında su?i?eği, kızamık?ık, EBV- enfeksiyoz monon?kleozis etkeni Epstein-Barr vir?s? ve u?uk yapan herpes tipi vir?tik bulaşıcı hastalıklarla karşılaşmanın yatkın bireylerde hastalığın ?ıkışını kolaylaştırabileceği d?ş?n?lmektedir” ifadelerine yer verdi.

Karabudak ş?yle devam etti:

“Bilim ?evrelerinde en ?ok ağırlık kazanan g?r?şe g?re; Bağışıklık sisteminin de gelişmekte olduğu bu d?nemde; hen?z tanımlanamamış bir vir?s?n ya da ?eşitli ?ocukluk ?ağı vir?s hastalıklarının birinin veya birka?ının birlikte g?r?lmesi hastalığa yatkın bireylerde sistemi kırılganlığa itebiliyor. Bu durumun sonu?larının ise merkezi sinir sisteminde yıllar i?inde ortaya ?ıkabileceği y?n?nde.”

Diren?li ve nedensiz yorgunluğa dikkat

MS hastalığının seyir a?ısından bakıldığında ?ok kişisel yaşandığına dikkat ?eken? Prof. Dr. Karabudak, belirtilerin sıklığı ve şiddetinin kişiden kişiye farklılık g?sterdiğine işaret etti. Her ne kadar en ciddi olmasa da en sık g?r?len belirtinin yorgunluk olduğunun altını ?izen Prof. Dr. Karabudak ?zellikle nedeni bilinmeyen diren?li yorgunluğa dikkat edilmesi gerektiğini s?yledi.?

Hastaların y?zde 75’inde yorgunluğun en fazla yakınılan ilk 3 semptomdan biri iken, y?zde 20-25 hastada ise en fazla şikayet edilen yakınma olduğunu belirten Prof. Dr. Karabudak, şu bilgileri aktardı:

“MS ilişkili yorgunluğun nedeni ?ok fazla fakt?re bağlanır. Birincisi, tam olarak nedeni anlaşılamayan ve muhtemelen myelin zedelenmesine bağlı uyum mekanizmalarının etkilendiği merkezi yorgunluk denen durumdur. Bu noktada kişi ne iş yaptığından bağımsız olarak erken yorgunluktan şikayet eder. ?zellikle ısıya karşı hassasiyet g?steren bu hastalar yaşadıkları durumu enerjide azalma hissi olarak tanımlar. Bir diğer yorgunluk nedeni depresyon olabilir. Depresyon motivasyonu azaltan bir durumdur. Ayrıca uyku uyanıklık dengesini bozarak da ?abuk yorulmaya neden olabilir.”

Sağlıklı bireylerin yaşadığı yorgunluktan farkı ne?

MS ile bağlantılı yorgunluğun nedeninin, imm?n sistemdeki değişiklikler, sinir sistemindeki değişikliklerin fonksiyonel sonu?ları ve n?roendokrin değişiklikler gibi farklı nedenleri olduğunun altını ?izen? Prof. Dr. Karabudak, sağlıklı kişilerin yaşadığı yorgunlukla MS’li kişilerin yaşadığı yorgunluğu ş?yle karşılaştırdı:

“Her iki grubun tanımladığı yorgunluk arasında bazı benzerlikler olmakla birlikte farklılıklar g?zlenmektedir. Her iki yorgunlukta da dinlenmeye ihtiya?, motivasyonda azalma, sabırsızlık tanımlanmaktadır. Yorgunluk egzersiz, stres, depresyon, uzamış fiziksel aktivite ile artmakta ve dinlenme ve kaliteli uyku ile belirgin olarak azalmaktadır. Ancak MS hastalarının tanımladığı yorgunluğun g?nl?k aktivitelere olan etkisi sağlıklı bireylerde izlenen yorgunluk etkilerine g?re ?ok daha ağırdır. MS hastalarının aile yaşamları, sosyal ve profesyonel aktiviteleri bu yorgunluktan ileri derecede etkilenmektedir. Yine hastaların tanımladığı yorgunluk fiziksel aktiviteleri mental aktivitelere g?re ?ok daha fazla etkilemektedir. ?zellikle sıcaklık artışı ile yorgunluğun artış g?stermesi MS yorgunluğu i?in tipik olarak saptanmıştır.”

V?cut ısısının artıracak işlerden ka?ınılmalı

MS’te hastaların ??te birinde ateşlenme, sıcak ortamlarda bulunma veya zorlayıcı egzersizle ortaya ?ıkan halsizlikte artma yada bazı belirtilerin k?t?leşmesi gibi ısı hassasiyeti olarak tanımlanın durumun yaşandığını s?yleyen Prof. Dr. Karabudak, “Bu hastalar merkezi yorgunluk haline daha a?ıktır. Bu nedenle v?cut ısısını ani artırıcı ağır işler, egzersizlerden ka?ınılmalıdır. Ateş olduğunda d?ş?r?c? tedbirler hemen alınmalı ve serin ortamlar tercih edilmelidir.” dedi.

Prof. Dr. Karabudak, "Bu nedenle yorgunluk şikayeti olan bir MS hastasında; yeni bir atak olup olmadığı, enfeksiyon varlığı, ağrı, uyku d?zeni ve duygu durumunda değişiklik yaşanıp yaşanmadığı, kullandığı ila?lar, yorgunluğa neden olabilecek imm?n sistemle ilgili hastalıklar araştırılmalıdır. Yorgunluk subjektif bir semptom olduğu i?in değerlendirilmesi olduk?a zordur. Değerlendirme amacı ile pek ?ok farklı ?l?ek, test kullanılabilmektedir.” a?ıklamasında bulundu.

Yorgunlukla nasıl başa ?ıkılır?

MS hastarında yorgunluğun hem kişinin kendisini hem de ?evresini etkilediğin altını ?izen Yeditepe ?niversitesi Hastaneleri N?roloji uzmanı Prof. Dr. Rana Karabudak, alınması gereken ?nlemlerle ilgili şu bilgileri verdi:

“?ncelikle kuvvet kayıpları varsa tedavisi planlanır, atak d?neminde kesin istirahat ?nemlidir. Uzun vadede kuvvet kayıpları y?n?nden kişiye ?zel fizyoterapi programları ?ıkarılmalı ve d?zenli olarak s?rd?r?lmesi sağlanmalıdır. Eğer hastada eşlik eden depresyon varsa medikal?tedavi se?enekleri ve psikoterapi yine kişiye uygun olarak planlanmalıdır. Ayrıca y?ksek karbonhidratlı beyaz un, şeker gibi gıdalardan uzak durarak sağlıklı beslenme kriterlerine uygun beslenmekte de yarar var.”

“Hastanın ?devi egzersiz olmalı”

“B?t?n bunlar dışında nedensiz bir merkezi yorgunluk durumu varsa, g?ne yayılan ger?ek?i ve pratik bir aktivite programı planlanmalıdır” diyen Prof. Dr. Rana Karabudak,? “Kısa aralıklarla dinlenme ve ?alışma, gevşeme teknikleri, g?n? planlamak ?nemlidir. G?n?n sıcak ?ğle saatlerinde yorucu aktivitelerden uzaklaşmalıdır. Yorgunluk d?zenli egzersizden uzak kalmayı gerektirmez. Unutmayın ki kullanılmayan kas, eklem ve kemik yapıları giderek daha ?ok sınırlanır. Hareketsizliğe bağlı ek sorunların ?ıkması bir yana ?alışmayan, antrene olmayan bir hareket sistemi her defasında daha ?ok enerji harcanmak durumundadır. ?nemli olan her hastanın kendi durumuna uygun makul, ger?ek?i ve d?zenli bir hareket planı veya egzersiz ?devi sağlanmalıdır.”diye konuştu.

Hibya Haber Ajansı