Elazığ'a özgü 8 köşeli şapka mesleği, yok olmayla karşı karşıya. 60 yıldır mesleğini yaşatmak için mücadele eden şapka üreticisi Nevzat Yentür, "Bu meslek de yok olmaya başladı. Kimse artık şapka yapma sanatına heves etmiyor. Biz de bu işi ne zamana kadar yaparız belli değil" dedi.

Gelişen teknolojinin kültürün birçok alanında yarattığı değişim ve dönüşümün başında kültürel havzaların giyim alışkanlıklarını "modernleştirme" oldu. Makineleşmenin getirdiği seri ve tek tip üretim, birçok el emeği mesleği yok etti, kalanları da yok olmayla yüz yüze bıraktı. Elazığ'a özgü 8 köşeli şapkalar da yok olmanın eşiğinde.

Meslek olarak uzun yıllar benimseyeceği işine küçük bir çocukken adım atan Nevzat Yentür, Elazığ Şire Meydanı’nda 8 köşeli şapka üretimine devam ediyor. Önceki yıllara nazaran kendisiyle birlikte Elazığ'da 8 köşeli şapka yapan son 4 ustanın kaldığını söyleyen Yentür, işini hala ilk günkü heyecanıyla yaptığını söylüyor.

‘MESLEK YOK OLMAYA BAŞLADI’

             Yentür, "Dedem ve babam inşaat işçisiydi. Ben ve ağabeyim küçük yaşlarda bu işe heveslendik ve meslek olarak yapmaya başladık. Ağabeyim ile 30 yıl beraber çalıştık. O vefat edince ben tek başıma şapka yapmaya devam ettim. Elazığ’da bu mesleği en eski ve en uzun süredir icra eden bir benim. 60 yıla yakındır bu işle meşgulüm. İşimi severek yapıyorum. Beni üzen tek şey bu işi devam ettirecek kimsenin olmaması. Eskiden Elazığ’da 20’ye yakın şapkacı vardı. Şimdi 4 kişi kaldık. Bu meslek de yok olmaya başladı. Kimse artık şapka yapma sanatına heves etmiyor. Bizim de bu işi ne zamana kadar yapacağımız belli değil. Bu mesleğin geleceğe taşınması gerektiğini düşünüyorum. Bu konuda gençlerin şapka yapma sanatına yönlendirilmesi gerekir" diye konuştu.

'8 KÖŞE ŞAPKA GAKKOŞLUĞU TEMSİL EDER'

8 köşeli şapkanın her köşesinin başka anlamlar içerdiğini dile getiren Yentür, "Küçük yaşta büyük ustaların yanında bu işe başladım. Onlar bana şapkadaki her sekiz köşenin farklı anlamlar taşıdığından bahsetmemişti. Anlamlarını sonraki zamanlarda halk arasında oluştuğunu biliyorum. Adil, yiğit, mert, şerefli, yetenekli, emin, arif ve cömert gibi özelliklerin Elazığ insanının karakterini simgelediği söyleniyor. 8 köşe şapka gakkoşluğu temsil eder. Gakkoş demek 'gardaş' demektir. Bana göre kardeşliği temsil eder" dedi.

'TALEP AZALDIKÇA YAPIMI DA AZALIYOR'

Kullanımı her geçen gün giderek daha da azalmaya başlayan 8 köşeli şapkanın satımında olduğu gibi üretimi de oldukça zahmetli. Sabahın erken saatlerinde sipariş usulü yaptığı üretime başlayan Yentür, "Eskiden günde 20-30 tane şapka yapardım. O zamanlar insanlar şapka takardı. Hatta şapka kullanmayanlar ayıplanırdı. Ama artık öyle değil. Talep azaldıkça yapımı da azalıyor. Bazen il dışında talepler oluyor oralara gönderiyoruz. 8 köşe şapka bizim kültürel değerimiz" ifadelerini kullandı

'8 KÖŞELİ ŞAPKANIN ÜRETİMİ

İlmek ilmek ince detaylar atılarak ve büyük bir ustalıkla yapılan şapkanın üretimine dair Yentür, şunları söyledi: “Şapkanın dış kısmı için dikilecek kumaş seçimi yapıldıktan sonra kumaş ıslak bez ile ütülenir. Alınan ölçü, elde mevcut olan şapka kalıplarına uygulanarak şapka biçilir. Biçilen şapkanın önce pensleri dikilir ve dikilen pensler ütülenerek ikiye açılır.  Arka penslerin bulunduğu kısım içine vatka denen üç kat telisten, o kısmın kalıbına göre biçilen ve sık sık makine çekilerek kapitone yapılmış bir parça yerleştirilir. Bu parça, o kısmın sert durmasını sağlar. Ayrıca aynı telisten, ön ve arka pens kısımlarını kaplayan tek kat bir parça daha geçirilir. O kısmın kalıbına göre astarlık kesilir. Şapkanın astar kısmı için astarlık kumaştan yuvarlak bir parça kesilir. Astarın içine aynı ebatta tahta pamuk ve telis yerleştirilir, kenar kısmına da 3 cm genişliğinde yuvarlak halka şeklinde kesilen telis geçirilir. Şapka için özel olan kapitone yapılır. Penslerin tepesi için hazırlanan bu astar, yanlar için hazırlanan astar ile birleştirilerek şapkanın içine dikilir. Yazın kullanılan şapka kumaşları daha incedir. Sıcak tutması için astarın içine telis konmaz. Dış tarafta siper ile şapka arasında kalan kısma, şapkanın kumaşından yapılan örgü siper boyunca geçirilir ve iki yanda düğmeyle tutturulur. Şapkanın içine başı çevreleyen kısma kayış dikilir. Bu kayış o kısımda yapılan el dikişlerini kapatır. Böylelikle 8 köşeli şapka bitmiş ve giymeye hazır hale gelir.

 

Kaynak:MA