Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı Ekim ayı bütçe verilerine göre; Eylül 2021’de 23,6 milyar TRY açık vermiş olan merkezi yönetim bütçesi Ekim 2021’de 17,4 milyar TRY (1,74 milyar USD) açık vermiştir. Bütçe geçtiğimiz senenin aynı döneminde 4,89 milyar TRY açık vermişti. Aylık Bütçe Gerçekleşmeleri Raporu’nda belirtildiği üzere, Ekim 2020’de 6,9 milyar TRY olan faiz dışı fazla, Ekim 2021’de 3,1 milyar TRY faiz dışı açık olmuştur. Bütçe gelirleri Ekim 2020 – Ekim 2021 arasında vergi gelirlerinin %25,5'lik artışla 96,1 milyar TRY’ye ulaşmasıyla %23 artarak 114 milyar TRY olurken, genel kamu harcamaları ise aynı dönemde %19,89'luk genel enflasyonun üzerinde %34,6 artışla 131,4 milyar TRY’ye ulaştı. Faiz ödemeleri hariç harcamalar, mal ve hizmet alımına yönelik devlet harcamalarındaki %94,4'lük artış ve ardından yaklaşık %30'a yaklaşan personel giderlerinin etkisiyle %36,3 artarak 117,1 milyar TRY’ye yükseldi.

 

Ekim 2020-21 dönemleri karşılaştırmalı bütçe giderleri ve vergi gelirleri… Kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı, Bloomberg

 

2021 kümülatif verilerine baktığımızda ise; Ocak – Ekim döneminde bütçenin 78,5 milyar TRY açık verdiği görülmüştür. Geçen yılın 10 aylık döneminde 145,5 milyar TRY açık vermiş olan bütçenin geçen yıla göre daha olumlu bir görüntü sergilediği görülmektedir. Ocak – Ekim 2020’de 25,9 milyar TRY faiz dışı açık verilmişken, bu yıl 78,1 milyar TRY faiz dışı fazla gerçekleşmiştir. Bütçe gelirleri Ocak – Ekim 2020 ile Ocak – Ekim 2021 arasında %34,3 artarak 1.104,6 milyar TRY olurken, bütçe giderleri ise aynı dönemde %22,3 artarak 1.183,1 milyar TRY olmuştur. Benzer dönemde vergi gelirlerindeki artış %38 olarak gerçekleşerek 904,5 milyar TRY olmuştur. Faiz hariç bütçe giderleri ise %21 oranında artışla 1.026,5 milyar TRY olarak gerçekleşmiştir.

 

Hazine, Ekim ayında 5,24 milyar TRY nakit bütçe açığı ve 8 milyar TRY faiz dışı fazla verdi. Türkiye, Ekim ayında arka arkaya ikinci ayda art arda bütçe açığı verdi ve harcamalar vergi tahsilatını geride bıraktıkça fark bir önceki yıla göre genişledi. Hükümetin son ekonomik programına göre, 2021'de bütçe açığının gayri safi yurtiçi hasılanın %3,5'ine eşit olacağı tahmin ediliyor. Hazine ve Maliye Bakanı Sn. Lütfi Elvan ise, geçen hafta bu yılı %3,5 altında bir bütçe açığı/GSYH oranı altında kapatabileceğimizi belirtti. Ekim ayı raporunda ortaya konulan veriler, vergi gelirleri ve harcamalar arasında doğrusal bir hareket olduğunu ancak harcama eğilimlerinin daha ön planda olduğunu gösteriyor. Bu da, büyüme patikasının önümüzdeki yıllarda OVP’de ortaya konulan %5 – 5,5 bandının sürdürülmesi amacıyla devlet harcamalarının ön planda olabileceğine işaret edebilir. Ekonomik faaliyetin artması dolaysız vergiler ve kurumlar vergisindeki artışı muhtemelen destekleyecektir. Gelir tarafında, aynı zamanda geçen yılın pandemi döneminden devredilen borç yapılandırma gelirlerinin katkısını bu sene gözlemliyoruz.

 

Dolaylı vergiler tarafında ise, enflasyon etkisi nedeniyle harcanabilir gelirdeki düşüşe ilave olarak petrol ürünlerindeki fiyat artışlarına karşı geliştirilen eşel mobil sistemi kaynaklı ÖTV kaybı görülmektedir. Belli ürün ve hizmet gruplarında pandemiye karşı destek olarak verilen KDV indirimi ise eski haline getirilmiştir. Kamuda tasarruf tedbirlerinin enflasyona karşı kullanılma ihtimali ile büyümenin desteklenmesi amacıyla kamuda harcamaların artırılmasının hangisinin ön planda olacağı, bütçe hedeflerinin gerçekleşmesiyle doğrudan alakalı olacaktır. Maliye politikasının bu noktada halen devrede olabileceğini düşünüyoruz. Bizim beklentimiz, bu yıl %3,6 ve önümüzdeki yıl %3,5’lik bütçe açığı/GSYH oranının sağlanması, 2024 yılından itibaren ise bütçe açığının milli gelire oranının %2,6 seviyesine düşmesi yönündedir. OVP’de söz konusu hedefler 2021 ve 2022 için %3,5, 2023 için %3,2 ve 2024 için %2,9 olarak öngörülmüştür.

Kaynak Tera Yatırım-Enver Erkan
Hibya Haber Ajansı