Parasal evrim… Parasal rejim tarih içinde farklı şekiller almıştır. Dijital para da kaçınılmaz parasal evrime uyum sağlamak için atılması gereken doğru bir adımın ilanıdır. Çin'de birkaç yıldır pilot uygulama yapılan bir proje, dijital para biriminin kullanılmasıdır. Çin bu konuda büyük ilerleme kaydetti. Daha önce AB, İngiltere, ABD ve Rusya'nın da benzer hazırlıklar yaptığı açıklanmıştı. Parayı dijitalleştirme hamlesi, sistemik bir gereklilik ve kaçınılmaz bir gelişmedir.
Fiziki paranın mevcut koşullarda belirli bir maliyeti ve ömrü vardır. Dijital paranın bu atılımı ile fiziksel paranın bu dezavantajı büyük ölçüde aşılacaktır. Öte yandan, bireylerin yaşam/harcama alışkanlıklarının izlenmesi çok daha sıkı hale gelecektir.
Dijital para ve kripto para farkı… Kripto paraları dijital para birimleriyle karıştıran birçok insan olduğunu görüyoruz. Temel farklardan kısaca bahsedelim. Merkez bankası dijital parası, adından da anlaşılacağı gibi, tamamen ülkelerin merkez bankalarına bağımlı olan ultra merkezi para birimleridir. Temel fark, dijital para birimlerinin blok zincirinde olması gerekmemesidir. Ama çoğunlukla blockchain kullanıyorlar. Örneğin, dijital yuan blok zincirinde çalışır, ancak blok zinciri halka açık değildir. Sadece belirli bir grup için kullanılabilir. Dijital para ile kripto para arasındaki en önemli fark, dijital paranın merkezi bir sistem tarafından yönetilmesi, kripto varlıkların ise merkeziyetsiz çalışmasıdır. Bu da aslında anonimlik dediğimi unsuru ve elbette veri güvenliğini akıllara getirmektedir. Merkez bankaları tarafından çıkarıldıkları ve ülke para birimlerinin dijital versiyonları oldukları için mevcut para birimleri gibi sınırlı bir arzları yoktur. Devletler bunu yakın buluyor çünkü parayı takip etmek çok kolay hale geliyor.
TCMB’nin çalışmaları… Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası; ASELSAN, HAVELSAN ve TÜBİTAK-BİLGEM ile ikili mutabakat zaptı imzalayarak "Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu" oluşturdu. Proje ile ilgili stratejik ve kritik teknolojilerin ön testlerinin yapılacağı birinci fazın bulguları ışığında platformun yeni katılımlarla genişletilmesi planlanıyor. Birinci faz pilot uygulama çalışmaları kapsamında TCMB'de prototip "Dijital Türk Lirası Ağı" oluşturulacak ve teknoloji paydaşları ile dar kapsamlı ve kapalı devre pilot uygulama testleri gerçekleştirilecektir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda daha yaygın ve geniş katılımlı pilot testlerin gerçekleştirileceği ileri aşamalara geçilecektir. Dijital Türk Lirası Ar-Ge projesi kapsamında blockchain teknolojisi, ödeme sistemlerinde dağıtık yapıların kullanımı, anında ödeme sistemleri ile entegrasyon gibi konularda çeşitlilik gerektirebilecek testlerin yapılması da planlanıyor.
TCMB'nin dijital Türk Lirası'nın dolaşımına ilişkin aldığı nihai bir karar bulunmamaktadır. Tüm çalışmalar deneysel Ar-Ge faaliyetleri esasına göre yürütülmektedir. Farklı teknolojik alternatiflerin kapasite ölçümleri tamamlandıktan ve mimari kurulumları tamamlandıktan sonra mevcut teknolojilerin dijital Türk Lirası'nın ekonomik, yasal ve finansal gereksinimlerini karşılayıp karşılamadığının belirlenmesi amaçlanmaktadır. İlk aşamanın sonuçları, testlerin tamamlanmasının ardından 2022 yılında kamuoyu ile paylaşılacak.
Türkiye'nin bu yönde adım atması yerinde olacaktır. Türkiye'deki durum hem yazılım hem de donanım açısından üzerinde durulması gereken en önemli konulardan biri olmalıdır.
Sonuç? Para rejiminin yüzyıllar içinde Barter, takas sisteminden altın standardına, Bretton Woods’tan banknotlara kadar olan evriminde bir sonraki aşamayı finansal sistemin dijitalleşmesi olarak görüyoruz. Burada esas olan, dayanak değerin var olan bir para birimi üzerine kurgulanmasıdır. Merkeziyetsiz kripto paralardan da temel fark budur. Aynı zamanda, veri güvenliği ve düzenleyici otorite konusundaki açıklığın giderilmesi değer saklama ve takas aracı anlamındaki fonksiyonaliteye de katkıda bulunacaktır. Pandemi ile beraber fenomen haline gelen dijitalleşme, para rejimindeki ve birikim oluşturma anlamındaki alternatifleri oluşturması anlamında önemli.
Kaynak Tera Yatırım-Enver Erkan
Hibya Haber Ajansı
